ZAMEK

Treść

Na południowym krańcu pasma Koziejówki (zwanym potocznie Basztą), 60 m powyżej doliny Popradu
i jego dopływów: Szczawnika i Muszynki, wznosi się muszyński zamek. Początki samego zamku nie są do końca znane. Zwykło się mawiać, że zamek powstał w XIV wieku za Panowania Króla Kazimierza Wielkiego. Ze źródeł pisanych wiemy, też że w 1391 r. do castrum Musszina przynależały dwa miasta,
tj. położone pod zamkiem Powroźnik (Powrosniky) oraz Nowe Miasto, zwane Miastkiem (Opidodicto Nowm opidum alias Mastco), a także 10 wsi. Muszyńska warownia w swym pierwotnym kształcie nie przetrwała długo. Silna erozja skał budujących w tym miejscu masyw Koziejówki, błędy na etapie zagęszczania gruntu oraz konstrukcji fundamentów, a także niska jakość prac murarskich doprowadziły w 1455 roku do wielkiej katastrofy budowlanej. W 1474 roku, wojsko węgierskie pod dowództwem Tomasza stanęło pod drugiej stronie suchej fosy, zastając zamek słabo przygotowany do obrony.  Bitwa o zamek, która rozegrała się w styczniu 1474 roku, była krótka, ale niezwykle intensywna, o czym świadczyć może znaczna ilość militariów rozrzuconych zarówno na obszarze zamku i grodu ale także w ich najbliższym otoczeniu. Odbudowa trwała latami, aż w końcu na początku XVI wieku zamek odzyskał swoją świetność. Niestety na przełomie XVI i XVII wieku zamek strawił tak potężny pożar, że przepaleniu uległy nawet mury. Po tym kataklizmie nie odbudowano już większości budynków,
a znaczenie zamku jako obiektu wojskowego wyraźnie zmalało. Późniejsze dzieje warowni szczególnie w wieku XVII i XVIII są niemal całkowicie nieznane. W XVII wieku zamek pełnił funkcję strażnicy, z uwagi na swoje górskie położenie. Jeszcze przed II wojną światową większość zamku zarosła lasem. Na powierzchni pozostały widoczne tylko fragmenty baszty i odcinki murów obronnych od strony południowej.  Dopiero prace archeologiczne przeprowadzone w XXI wieku dały wyobrażenie o wielkości zamku, jego kształcie, charakterze obronnym
i mieszkalnym, jego mieszkańcach, a także materiałach jakie zostały użyte do jego budowy.

30 wrześniu 2023 r. miało miejsce otwarcie odbudowanego i po części zrekonstruowanego
Zamku w Muszynie na wzgórzu Baszta. Uzyskane w ostatnich latach wyniki badań stanowiły podstawę do ustalenia przypuszczalnego wyglądu zamku i podniesienia fortecy z gruzów. Po odbudowie poszczególne piętra wieży nie będą służyć już do obrony granic lecz do edukacji historycznej wszystkich odwiedzających warownię. Na każdym z pięter można zapoznać się z dziejami Muszyny a także legendami dotyczącymi zamku czy też samej Muszyny.
Z ostatniego piętra baszty rozpościera się natomiast panorama na miasto. W południowej części fortecy,
w miejscu dawnej, letniej rezydencji biskupów Krakowskich znajduje się sala wystawiennicza, a na jej dachu taras widokowy.

Wydatki poniesione na obudowę zamku zostały pokryte w ramach projektów:

1) "Muszyna – Sabinov: Wzmacniamy wspólne dziedzictwo kulturowe pogranicza Polsko – Słowackiego" współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A Polska – Słowacja 2014 -2020 oraz Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych.

2) „Stworzenie Rodzinnego Parku Rekreacji jako nowej oferty turystycznej w Uzdrowisku Muszyna” współfinansowanego z Rządowego Funduszu Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych – edycja
4 uzdrowiska oraz z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych dla gmin górskich.

Niedługo po otwarciu Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury przejął pieczę nad obiektem, gdzie w nieodległej przyszłości ma zamiar prowadzić działalność kulturalno - artystyczną.