Zabytkowe Piwnice
Treść
Historia miejsca
W 2010 roku po raz pierwszy wykonane zostały w Muszynie, badania geomagnetyczne i elektrooporowe ratuszowych piwnic. Dzięki wykonanym wówczas pomiarom, w 2015 roku rozpoczęto kompleksowe badania archeologiczne, na wytypowanym wcześniej obszarze muszyńskiego rynku.
Efekty prac badawczych pozwoliły na bliższe poznanie dziejów Muszyny, pozyskanie ciekawych zabytków archeologicznych oraz odsłonięcie reliktów monumentalnych XVI-wiecznych, kamiennych piwnic, pełniących pierwotnie funkcję składu win biskupów krakowskich.
Wśród wydobytych 20 tys. sztuk zabytków, znalazły się między innymi: monety, główki fajek, ołowiane plomby towarowe, zabawki (gwizdki, lalki), przedmioty codziennego użytku (grzebienie, noże, naparstki), elementy stroju (guziki, haftki, klamry), naczynia ceramiczne i szklane, butelki browarów z Okocimia i Limanowej, kafle piecowe. Do wyjątkowo cennych znalezisk należy zaliczyć: rzadki tłok oficerski tzw. referentka z XVIII w. ozdobiona herbem ze strzałą (zbliżonym do herbu Niesobia, którym pieczętował się również starosta Kępiński), XV-wieczna boratynka Jana Kazimierza, kościana szczotka do zębów i finezyjnie wykonany pierścionek z dużym przezroczystym kamieniem i sześcioma szmaragdowymi oczkami po bokach.
Odkryte murowane relikty dawnych piwnic okazały się dwoma dużymi pomieszczeniami o powierzchni 100 m2, przykrytymi sklepieniami kolebkowymi i doświetlonymi oknami szybowymi, które stanowiły jednocześnie system wentylacji. Do piwnic z poziomu płyty rynku prowadziły murowane schody oraz szeroka rampa, umożliwiająca wtaczanie beczek z winem. Konstrukcja ścian piwnic była na tyle solidna, że w 1647 roku biskup krakowski Piotr Gembicki zezwolił mieszczanom muszyńskim na posadowienie na nich nowego ratusza. Wzmiankę o tym wydarzeniu znajdujemy w ordynacji biskupiej z 1647 roku, w której czytamy:
„Ciż mieszczankowie nasi suplikowali (błagali), prośbę wnosząc przez komisarzów naszych do nas, abyśmy im ratusz stary przenieść pozwolili na piwnice nasze murowane w rynku i to im pozwalamy dla ozdoby i warunku miasteczka albo ochrony od ognia, tą jednak kondycyją (pod tym warunkiem), aby na tych piwnicach naszych, które dla win sprowadzania wolne sobie zostawujemy, ratusz ze sklepami i kramami wymurowali sobie, w którym by schowane swoje mieć mogli woźni dla sądów publicznych i pożytek z kramów dla ozdoby miasta.”
Ratusz ten spłonął w 1763 roku, a na jego miejscu powstał nowy drewniany, przejęty nieprawnie w zarząd przez ostatniego starostę Idzi Fihausera. Zwrócenie muszyńskim mieszczanom ratusza w 1772 r., kończy jego świetność i przydatność dla władz miasta, gdyż administracja austriacka przenosi właśnie w tym samym roku sąd do Nowego Sącza, a opuszczony budynek służy już tylko jako karczma. Ostatecznie i on nie dotrwał naszych czasów. W 1916 roku został rozebrany, a znajdujące się pod nim piwnice zasypano. Fragmenty sklepień piwnic muszyńskich można było jeszcze oglądać w trakcie prac ziemnych w 1968 , 1986 i 1997 roku.
W trakcie badań archeologicznych, w sąsiedztwie składów win odkryta została również niewielka, murowana piwnica przykryta pierwotnie sklepieniem kolebkowym. Znajdujące się na jej ścianach haki, łańcuchy i pozostałości metalowych kun, potwierdziły istnienie wspomnianego w aktach sądowych z 1678 roku ratuszowego „więzienia dolnego”. Więźniowie przetrzymywani tu byli w surowych warunkach, siedząc na wilgotnym klepisku z rękami przykutymi nad głową. Niewielkie, ogrzewane pomieszczenie nad piwnicą pełniło zapewne funkcję „więzienia górnego”, które wykorzystywano w trakcie wstępnych przesłuchań.
